Tôi đã từng nhiều lần nghe danh tới Nghi Hưng một nơi mà thuộc tỉnh là Giang Tô của đất nước Trung Quốc và có các loại ấm chén tử sa và đất sét mà rất nổi tiếng và được gọi tên là đất tử sa, và loại đất này thì được dùng là để làm ra những bộ ấm chén từ tử sa. Với những giới sành trà và yêu trà nói chung thì rất là ưa chuộng nó và ai thì cũng muốn là sở hữu cho mình một bộ ấm chén đầy tuyệt vời này.

Hôm nay, chúng tôi đã được có dịp để ghé thăm tới vùng đất là Nghi Hưng này và để tham quan được và trực tiếp là ngắm nhìn được một vùng làng làm ra gốm sứ. Theo như những người dân ở nơi đây kể lại là, làng gốm mà ở nơi đây thì đã được là hình thành ra từ rất là lâu và từ thời mà các vua chúa thời xa xưa và được lưu truyền được qua bao nhiêu là thế hệ và cho tới tận là ngày nay.

Đất tại vùng Nghi Hưng thì vốn nó là đất tốt, và đặc biệt thì bộ ấm chén từ tử sa nó là một trong những bộ 4 vật phẩm mà của Trung Hoa thời xa xưa, và bởi lẽ là nơi đây thì cũng được coi là nơi mà sản xuất ra được bộ ấm chén từ tử sa rất cao cấp này.

Cái tên gọi bộ ấm chén thì gắn liền được với tên gọi mà của đất để làm ra chúng từ tử sa, nhưng tuy nhiên thì cái tên mà của nó thì không hẳn là như vậy, và những người thợ mà làm gốm thì còn cho biết thêm là cái tên gọi của nó thì được gọi theo là màu sắc của ấm. Chất lượng của đất tử sa thì còn đem lại những giá trị về dinh dưỡng cao, vì vậy cho nên ấm tử sa nó không chỉ mang được lại cái vẻ đẹp đầy trang nhã, và mộc mạc mà nó còn hàm chứa được các chất như: oxit, hay sắt, hay silic, hay mica, hay kaolinite và cùng với lại một số các chất khoáng khác. Và lại đất làm ra được bộ ấm chén từ tử sa thì được chia ra làm 2 nhóm chính dưới đây:

Đất sét đá

Di chuyển được tới vùng ở núi Hoàng Long mà thuộc Nghi Hưng, thì nơi đây là nơi chúng ta sẽ thấy hết được các loại đất sét đá mà nó đang được khai thác lớn từ nhiều các vỉa quặng đá ở tại vùng núi của nơi này. Những miếng mà đất sét mà sau khi mà được khai thác lên thì nó sẽ thành từng mảng, sau đó và nó sẽ được phơi ra hoàn toàn là tự nhiên ngoài trời và để lâu thì sẽ tác ra nữa thành từng viên nhỏ.

Từ nhiều những viên đá mà nhỏ đó, thì những người thợ làm quặng sẽ lại tiếp tục mà xúc bỏ nó vào trong dược cối xay đá nhỏ và chúng sẽ được xay thủ công. Xay xong thì sẽ được là lọc đi sỏi, và cát và nhiều các tạp chất,….

Sau khi mà trộn chúng vào được để lâu trong 3 ngày, sau đó rồi gạn nước được ra ngoài và chỉ để lại là keo đất ở bên trong. Theo những người mà làm quặng nói thì mục đích mà để tạo ra được các khối từ đất sét đá, sau đó cắt nhỏ chúng thành từng bánh nhỏ và được dần vận chuyển là đem bán cho được nhiều những người thợ mà làm đồ gốm.

Đất sét thường

Đây là loại đất mà nó thông dụng nhất để làm ra được các bộ ấm chén dùng thông thường, ngay tại Việt Nam của chúng ta thì vẫn hay thường dùng loại đất này nhằm để làm ra được các bộ ấm chén. Nhưng cũng chỉ khác nhau là một chút điều ở chất lượng đất.

Về lại làng gốm quen, chúng tôi sẽ lại cùng nhau trò chuyện cùng với nhiều những nghệ nhân  mà họ làm gốm nơi đây. Buổi trò chuyện cùng trà bánh của chúng tôi bên bộ ấm chén từ tử sa cao cấp sẽ được làm trực tiếp ngay từ chính tay của những người thợ, và chúng tôi luôn được nghe lại rất nhiều câu chuyện về những loại đất mà chính được dùng ở trong việc mà chế tạo ra được ấm chén tử sa:

*Đất sét nguyên khoáng:

Từ nhiều các mỏ núi đá mà ở vùng Nghi Hưng nơi thuộc tỉnh Giang Tô và của đất nước Trung Quốc, chúng ta sẽ có thể là tìm thấy được nhiều những mảng đất sét mà nó nguyên khoáng và đang được dần khai thác trực tiếp ở tại đây.

Ngày nay, loại nguyên liệu này đang khan hiếm do thời gian khai thác, nguồn nguyên liệu đất nơi đây cùng đang cạn dần, một phần nữa là do những đơn vị khai thác bừa bãi, thiếu quy hoạch dẫn tới tài nguyên bị khan hiếm.

Biết được tình trạng này, chính phủ Trung Quốc đã bắt đầu loàm mạnh, thu hồi toàn bộ khu vực khai thác thành từng cụm, điểm. Rồi tổ chức đấu thầu để các nhà thầu khia thác không còn làm bừa bãi, ai trúng thầu sẽ được khai thác nhưng phải chịu sự giám sát của nhà nước. Đất khoáng sẽ được bán cho các công ty, nhà máy, xưởng chế tác, nghệ nhân làm gốm,…. Thế nhưng tình trạng khia thác bất hợp pháp vẫn không ngừng diễn ra.

*Đất phối:

Do tình trạng của đất sét nguyên khoáng đang khan hiếm, khiến giá thành bán ra phải bán giá cao, cho nên những người thợ gốm nghĩ ngay tới đất phối, đó là thực hiện phối các loại đất nguyên khoáng lại với nhau hoặc một vài nguyên liệu tự nhiên khác. Như vậy, sẽ giảm đi giá thành nguyên liệu, mà vận còn tận dụng được đất nguyên khoáng.

Hiện nay, các sản phẩm ấm chén tử sa đang bán ngoài thị trường vẫn được sử dụng bằng đất phối. Theo các nghệ nhân gốm sứ thì, nếu chỉ tập trung vào việc sản xuất ra các bộ ấm chén tử sa cao cấp làm từ 100% đất nguyên khoáng, như vậy sẽ rất khó mà xoay vòng vốn để tiếp tục đầu tư cho công việc sản xuất, thậm chí còn làm đình trệ việc sản xuất.

Vì vậy, phải tạo ra những sản phẩm thay thế, mặc dù chất lượng không bằng, nhưng điều này sẽ giúp giải quyết phần nào cho tình hình kinh tế của nghề gốm sứ.

*Đất nhân tạo:

Đất này thì rất đại trà, vẫn thường được dùng để sản xuất hàng loạt các loại ấm chén, gốm sứ thông thường. Tuy nhiên, theo chia sẻ từ các nghệ nhân gốm sứ thì độ khoáng trong các loại đất nhân tạo này cực kỳ thấp, những các nghệ nhân gốm sứ vẫn thường dùng loại đất này để làm ra các loại bình, lư hương, hay bát đĩa, ấm chén để bán đại trà.

Khi được tôi hỏi về đất nhân tạo thì liệu pha trộn có ảnh hưởng tới sức khỏe hay không, thì các nghệ nhân gốm sứ đã cười và nói hoàn toàn yên tâm. Vì đất nhân tạo mà các nghệ nhân tại Nghi Hưng vẫn hay dùng không có pha lẫn các chất để cho mau đông như chì, kim loại.

Theo các nghệ nhân, thì nguyên liệu nhân tạo nhưng cũng pha trộn một lượng rất nhỏ đất sét nguyên khoáng. Quan trọng là ở quá trình nung ấm nếu nung ở nhiệt độ không đúng tiêu chuẩn thì sẽ vẫn còn các độc tố khác trong đất chưa khử hết, điều này mới gây hại cho sức khỏe người tiêu dùng. Nhiệt độ được yêu cầu là phải từ 1000 – 1500 độ C.

Cho nên khi chọn ấm, các nghệ nhân khuyên tôi nên xem kỹ các màu sắc của ấm, thường thì sẽ có màu: da chu, màu tím đỏ, màu gan gà. Mỗi màu sắc còn tùy thuộc vào mỗi loại nguyên tố trong đất, nhất là chất sắt.