Cuộc sống của con người ngày càng trở nên bận rộn và nhịp sống tăng nhanh. Con người phải luôn gồng mình lên để bắt kịp với sự thay đổi liên tục của cuộc sống. Vì vậy, để cân bằng lại nhịp sống, nhiều người đã tìm đến Trà Đạo (Hay còn được gọi là Nghệ thuật trà đạo). Vậy nghệ thuật trà đạo là gì và ảnh hưởng của nó đối với cuộc sống con người như thế nào? Để hiểu rõ hơn về trà đạo – một nét truyền thống văn hóa đẹp và lâu đời trên thế giới, hãy cùng đọc hết bài viết này nhé!

Trà Đạo là gì?

Trà Đạo không chỉ đơn thuần là việc thưởng trà và trò chuyện về triết lý cuộc sống, mà còn được coi như một môn nghệ thuật vì nó mang đến những bài học nhân văn sâu sắc cho con người.

Trà Đạo không chỉ xuất hiện từ rất sớm trong lịch sử các nước như Nhật Bản, Trung Quốc, mà còn được phát hiện sớm trong văn hóa và lịch sử của người Việt. Từ thời xa xưa, ông bà ta đã có thói quen hàn thuyên với nhau những câu chuyện mộc mạc, chân thành và gần gũi bên cạnh việc thưởng thức những tách trà nóng thơm ngon.

Lịch sử, nguồn gốc của Trà Đạo

Nguồn gốc của trà đạo

Vào khoảng cuối thế kỷ 12, trà đạo trở thành một hiện tượng văn hóa đáng chú ý tại Nhật Bản. Sadō (茶道) là cách gọi tiếng Nhật cho trà đạo, được khởi nguồn từ một sư thầy người Nhật tên là Eisai (sinh năm 1141 – mất năm 1251) khi đến Trung Quốc học đạo. Eisai đã mang về Nhật Bản hạt giống trà và trồng nó trong sân chùa của mình.

Từ đây, văn hóa trà đạo lan rộng trong cộng đồng người Nhật. Không chỉ là một thức uống ngon, thưởng trà còn kết hợp với tinh thần thiền của đạo Phật, biến trà thành nghệ thuật đặc sắc – trà đạo (chado 茶道). Trà đạo trở thành một phần không thể thiếu của văn hóa Nhật Bản.

Lịch sử của trà đạo

Giai đoạn 1: Thời kỳ Jyoo

• Vào thế kỷ 8 -14, thời gian này trà đạo chỉ được diễn ra trong giai cấp quý tộc. Đây như một hoạt động xa xỉ của tầng lớp này, điển hình các hình thức sở hữu dụng cụ uống trà có nguồn gốc từ Trung Quốc như một trào lưu ở đây.
• Nhưng trong giai đoạn này phải kể đến thành công của Jyoo với quan niệm bày tỏ rằng thưởng trà không phụ thuộc vào vật chất mà lấy con người và thiên nhiên làm trọng.

Giai đoạn 2: Bước ngoặt lớn

• Đây được coi là thời kỳ bước ngoặt trong văn hóa trà đạo, bắt đầu khoảng thế kỷ 16, trà đạo phổ biến trong giới võ sĩ. Senno Rikyu đã truyền đạo cho Shogun – người đứng đầu trong giới võ sĩ của thời Azuki. Việc làm này của Rikyu không những tác động mạnh mẽ đến tầng lớp võ sĩ mà còn gây ảnh hưởng đến giới chính trị thời bấy giờ.
• Bên cạnh đó, một người khác là Yabunnouchi Jyochi còn đưa ra quan điểm thực hành trà đạo dựa trên yếu tố chính nơi bản thân, lối sống, và tâm trong trẻo của mỗi người để tiếp thêm sức mạnh cho sự truyền bá trà đạo.

Giai đoạn 3: Trà đạo trong thời hội nhập

• Ở giai đoạn này, trà đạo đã được phổ biến hơn khá nhiều, các phòng trà dần dần xuất hiện, các bàn gỗ sử dụng cho khách thưởng trà, đàm đạo thay bằng phong cách cũ của Nhật Bản. Lúc này người thưởng trà không cần gò bó theo kiểu ngồi truyền thống của Nhật hay cách uống trà cũ, quần áo cũng dần thay đổi đa dạng theo phong cách phương Tây.

Những quốc gia có tầm ảnh hưởng đến trà đạo

Khi đề cập đến các nền văn hóa ảnh hưởng đến trà đạo, không thể không nhắc đến Trung Hoa và Nhật Bản. Đây là hai quốc gia có sự ảnh hưởng rất lớn đến nghệ thuật thưởng trà này không chỉ ở Châu Á mà còn trên toàn thế giới.

Những nghi thức trong Trà Đạo

Văn hóa trà đạo là một loại hình nghệ thuật phức tạp yêu cầu sự kết hợp của nhiều yếu tố từ con người đến sản phẩm trà và cả những tác động xung quanh. Người Nhật đã không ngừng học hỏi và phát triển trà đạo thành một nghệ thuật đặc trưng của dân tộc mình, để xây dựng một nền văn hóa trà đạo được thế giới công nhận.

Trà đạo không chỉ đơn giản là việc thưởng trà, mà còn là một quá trình giúp con người hòa mình vào thiên nhiên, gội rửa tâm hồn và tu tâm dưỡng tính theo truyền thống Phật giáo.

Các nghi thức cơ bản của trà đạo bao gồm “Hòa – Kính – Thanh – Tịch”.

• “Hòa” thể hiện sự hài hòa giữa con người và thiên nhiên, giữa trà nhân và dụng cụ pha trà.
• “Kính” thể hiện sự kính trọng đối với người xung quanh và tri ân đến mẹ thiên nhiên với sự vật diễn ra xung quanh.
• “Thanh” thể hiện sự thanh tịnh của tâm hồn con người, cần phải thanh thản và thoải mái.
• “Tịch” chỉ không gian thanh tịch, khi thưởng trà cần một không gian yên tĩnh, tạo cảm giác yên tĩnh và vắng vẻ.

Kết hợp với cách pha trà chuẩn mực của trà nhân, các nghi thức trên tạo nên chén trà thanh tao, giúp con người đàm đạo và chia sẻ những chuyện nhân sinh.

6 bước pha trà đạo Nhật 

Bước 1: Nguồn nước pha trà

• Phải dùng nước tinh khiết để pha trà và nước cần giữ ở nhiệt độ từ 80-90 độ C, và phải giữ ấm trong bình thủy hoặc nấu trong một ấm kim khí không nắp trong lửa than yếu.
• Chú ý nước sôi ở nhiệt độ 100 độ C không dùng để pha trà vì như vậy trà không giữ được hương vị nguyên bản của nó, phá hủy các chất có trong trà.

Bước 2: Làm ấm dụng cụ pha trà

• Tráng dụng cụ đựng trà bằng nước sôi (cách này giúp đảm bảo vệ sinh cho ấm trà, giúp trà thấm vị)

Bước 3: Bỏ trà

• Trà sẽ được bỏ vào ấm bằng thanh tre (Chashaku), và phải lấy trà theo chiều vòng tròn bên vách hủ chứ không được lấy trực tiếp ở giữa hủ trà.

Bước 4: Pha trà

• Tùy vào loại trà sử dụng mà ước lượng lượng nước. Do đó, đòi hỏi trà nhân phải am hiểu từng loại trà. Nếu làm sai, không chỉ làm mất đi vị trà, mà đánh mất cái hồn của trà đạo.

Bước 5: Hòa tan

• Dùng thanh tre chasen khuấy nước và bọt trà theo một chiều, hướng từ ngoài vào trong, lực tay phải đều.

Bước 6: Thưởng trà 

• Trước khi dùng trà, người Nhật hay ăn một viên kẹo hoặc bánh, tiếp đó để bát trà trên tay xoay 3 vòng từ trái sang phải, uống một lượng trà vừa đủ sau đó dùng tay lau miệng chén vừa chạm môi vào để truyền cho người sau.

Tóm lại, do sự cầu kì, kỹ lưỡng trong từng giai đoạn mà trà đạo trở thành nét văn hóa độc đáo mà người Nhật có thể tự hào khi giới thiệu với bạn bè thế giới.

Dụng cụ trà đạo gồm những gì?

Trong trà đạo có những đạo cụ chính như trà thất, cách trang trí không gian trà đạo, trà viên và cuối cùng là dụng cụ pha trà đạo.

Trà Thất (nhà không)

Một không gian được dành riêng cho việc thưởng trà được miêu tả như một căn phòng nhỏ có kích thước khoảng 3x3m. Bên trong, được trải bày tấm tatami hoặc chiếu tre, tạo nên không gian thanh nhã và trang trọng. Chén trà được sắp xếp đầy tinh tế và tỉ mỉ như một tác phẩm hội họa đầy tài hoa, mang đến không gian thưởng trà tuyệt vời nhất.

Trang trí không gian trà đạo

Ngoài việc đảm bảo chất lượng trà và không gian thoáng mát, trong phòng thưởng trà còn có sự hiện diện của các yếu tố như “tranh, thơ, câu liễn”, “hoa” và “lư trầm”.

Những bức tranh về thiên nhiên, những bài thơ hay câu liễn treo tinh tế tại Trà thất không chỉ tạo ra không gian trang nhã mà còn cung cấp nguồn cảm hứng cho những người thưởng trà trong những cuộc trò chuyện về đạo đức và nhân sinh.

Việc kết nối con người với thiên nhiên tạo ra một không gian lãng mạn và không thể thiếu được hoa trong nơi thưởng trà. “Lư trầm” được đặt ở góc phòng để toả hương dịu nhẹ, mang đến sự thanh thản và bình yên cho người thưởng trà.

Tất cả các đạo cụ trong phòng đều được bày trí một cách gọn gàng, đầy đủ nhưng không quá chất chứa, tạo ra sự cân bằng giữa âm và dương. Những chi tiết này thêm phần tô điểm cho vẻ đẹp của văn hóa trà đạo Nhật Bản.

Trà viên

Đây là không gian sân vườn được nhìn ra từ trà thất. Khu vườn hòa quyện giữa không khí trong lành, cây cối mát mẻ được sự chăm chút tinh tế, cẩn thận của bàn tay con người. Ở đây cũng có thể thưởng trà nhưng ít phổ biến như trà thất.

Dụng cụ pha trà đạo

• Trà: Vì có nhiều hệ phái thưởng trà khác nhau, nên tùy vào hệ phái, loại trà được sử dụng sẽ không giống nhau.
• Matcha (loại trà bột): Lá trà non khi được thu hoặc sẽ được rửa sạch bụi bẩn, đem sấy hoặc phơi khô rồi nghiền thành bột. Loại trà này thường được dùng pha với nước sôi, để bột trà được hòa tan sau đó có thể thêm sữa hoặc mật ong. Trà nguyên lá: Lá trà sau khi phơi khô, được hãm trong nước ấm cho ra tinh chất của trà, nước trà màu vàng tươi, vị trà thơm, vẫn giữ được độ trong tinh khiết. Lá trà mang bỏ đi, chỉ giữ lại nước tinh chất.
• Phụ liệu: Được hiểu là nguyên liệu được thêm vào với mục đích làm cho tách trà trở nên thơm ngon hơn và đặc biệt rất tốt cho sức khỏe. Những phụ kiện đó bao gồm một số thảo dược, các loại củ quả phơi khô, …
• Nước pha trà: Cần phải dùng nước tinh khiết để pha trà hoặc nước suối, nước giếng không bị ô nhiễm.
• Ấm nước: Để làm nóng nước người ta thường sử dụng ấm đồng nhằm lượng nhiệt có trong ấm..
• Lò nấu nước: Trước kia, lò than dùng để đun nước nấu trà và bây giờ người dân Nhật Bản đã thay than bằng một bếp điện để bên trong lò đồng để đun nước nấu trà.
• Hũ đựng nước: Khi pha trà chúng ta nên trang bị 1 hũ để đựng nước lạnh.
• Chén trà: Chén trà phải đủ số lượng người thưởng trà, chén trà có họa tiết cẩn thận, tỉ mỉ, gam màu tao nhã thường gắn với bốn mùa.
• Kensui: Giống như chén để đựng trà nhưng to hơn một chút được dùng với công dụng như chậu đựng nước rửa khi pha trà.
• Khăn fukusa: Khăn lau hũ, lọ trà và muỗng trà khi pha trà.
• Khăn chakin: Là chiếc khăn được làm từ vải mùng trắng với công dụng lau chén trà.
• Muỗng múc trà: Muỗng được làm bằng tre, dài khoảng 18cm và có hình dáng giống như muỗng ăn nhưng đầu muỗng lại hơi cong để dễ múc trà. Muỗng múc trà được sử dụng để lấy trà từ hũ đựng trà vào bình pha trà.
• Gáo múc nước: Là sản phẩm được làm bằng tre có hình dáng giống như một cái muỗng lớn, dùng để múc nước ra chén trà.
• Cây đánh trà: Dùng để đánh tan trà với nước sôi, để tạo ra một bọt trà mịn và thơm ngon hơn. Cây đánh trà thường được làm bằng tre hoặc bambu.
• Bình trà: Là sản phẩm dùng để pha trà. Bình trà thường được làm từ sứ hoặc gốm và có thể có nắp để giữ nhiệt cho trà.

Tách trà nhỏ: Là loại tách nhỏ được dùng để đựng nước trà để thưởng thức. Tách trà thường được làm bằng sứ hoặc gốm và có họa tiết tinh tế, đẹp mắt. Tách trà có nhiều kích cỡ và được chọn lựa phù hợp với số lượng người uống trà.

Những quy tắc trong trà đạo

Thưởng thức trà trong trà đạo Nhật Bản không chỉ đơn giản là uống nước để giải khát mà còn thể hiện văn hóa của họ. Vì vậy, đã có những nguyên tắc riêng đối với trà đạo.

• Một trong những quy tắc quan trọng của trà đạo Nhật Bản là quy tắc Osakini. Theo quy định này, người uống trà phải ăn bánh truyền thống trước khi uống trà. Quá trình ăn bánh sẽ diễn ra theo thứ tự, nếu đến lượt bạn thì hãy nói “Osakini” và ăn bánh trước. Đây là một sự tôn trọng đối với những người ngồi chung.
• Ngoài ra, còn có quy tắc tránh mặt chính của chén trà. Khi ăn bánh, nên bẻ bánh thành từng miếng nhỏ và ăn hết khi chén trà đến lượt mình. Miệng chén trà phải quay về phía khách, không nên dùng từ mặt trước của chén trà.

Nếu bạn muốn thưởng thức trà đạo Nhật Bản, hãy nhớ không nên uống trà vội vàng mà hãy thư thái và tận hưởng từng giọt trà.

Kết luận

Qua nhiều thế kỷ, trà đạo – nét truyền thống văn hóa đẹp, lâu đời trên thế giới đã và đang tồn tại và phát triển, đưa nền văn hóa đặc sắc này đến nhiều quốc gia thế giới. Do đó, để đối mặt với cuộc sống hiện đại nhiều áp lực, chúng tôi nghĩ bạn có thể tìm đến trà đạo và cảm nhận vẻ đẹp của nó.

Trọng Tín Bát Tràng cảm ơn bạn vì đã theo dõi bài viết này!