Quý trà hữu mấy hôm trước đã đọc qua bài viết “ĐẤT TỬ SA – TÌM HIỂU CÁC BƯỚC PHONG HÓA CỦA ĐẤT“, kỳ này chúng ta sẽ đọc tiếp bài viết “ĐẤT SÉT TỬ SA VÀ CÁC BƯỚC ĐỂ PHÂN LOẠI CHÚNG” vẫn của vị trà hữu Trương Thị Y Vân, với Thương hiệu Hạnh Ngộ trà (Hà Nội). Xin trân trọng gửi lời cảm ơn tới những thông tin rất bổ ích của Y Vân đóng góp để nhằm giúp cho các trà hữu được nâng cao kiến thức bộ môn chơi ấm trà Tử Sa. Bộ môn này nếu nói mới thì không mới, nói cũ không cũ. Những đóng góp quý trà hữu gửi đến thông qua những bài dịch tiếng Việt từ tiếng Hoa hay tiếng Anh đều là nguồn tài liệu rất quý giá đối với những người đang có thú sưu tập hay thưởng ngoạn ấm trà và đam mê trà nghệ. Khi người chơi có kiến thức, có thể hiểu đúng và tường tận về một bộ môn mà mình yêu thích lúc ấy cộng đồng trà hữu mới trở nên vững mạnh, gắn kết, bằng không sẽ giống như một “đám người mù dắt nhau đi” (GS-TS. Vũ Thế Ngọc, tác giả sách Trà Kinh). Bên dưới là bài dịch mà trà hữu Y Vân mang đến cho chúng ta về đất sét tử sa.

Tử sa nê gồm: Lục nê, Hồng nê, Đoạn nê, Tử nê.

Trong Lục nê chia ra: Bổn sơn lục nê; Mạc lục nê; Chi ma lục nê.
Trong Hồng nê chia ra: Chu nê; Hồng bì long; Giáng ba nê; Đại hồng bào; Hồng nê thường.

Trong Tử nê lại chia ra: Thanh thủy nê; Đế tào thanh; Thiên thanh nê; Tử nê bình thường.

A. Lục nê:

1, Bổn sơn lục nê: thường dùng để nói đến loại đất lục nê Hoàng Long Sơn sở hữu chất lượng thượng thừa, ở dạng cục chắc nịch mang màu xanh lá cây non, sau khi được nung thành màu vàng nhạt hoặc vàng quả lê, nếu nung ở nhiệt độ cao sẽ ra màu xanh đậm.
2, Mạc lục nê: là do chất khoáng có dạng màu mạc lục, nên có tên gọi là “mạc lục nê” ( mạc – mực), sau khi được nung thành màu vàng nhạt hoặc màu vỏ quả lê, nếu nung ở nhiệt độ cao sẽ xuất hiện màu thanh trong.
3, Chi ma lục nê: hay có dạng cục, chắc nịch, có màu xanh lá cây, khi nung xuất hiện nhiều đốm đen, nên mới có tên gọi là chi ma (hạt vừng) lục nê, ngoài ra còn có bạch ma tử nê và hồng ma tử nê.

B. Hồng nê:

1, Chu nê: là loại chất khoáng có dạng tảng, chắc nịch hoặc là dạng đá cuội với màu vàng, chất đất mịn màng và đều đặn, sau khi nung xuất hiện màu chu sa hoặc màu chu sa tía hoặc hải đường hồng…., do tính chất hay co rút, biến dạng bởi vậy có câu nói “không chu không nhăn”, chỉ nên dùng làm tác phẩm cỡ nhỏ. Đất chín cực nhỏ và mịn, giống như triệu trang “Nga hoàng chu nê” (nga- ngỗng). Bởi đất dính như bột nếp dùng làm bánh tết, nên có tên gọi khác là ”niên cao nê”.
2, Hồng bì long: thường được trữ trong những tầng đá vỡ nông phủ bì ở trên núi Hoàng Long, còn được gọi với cái tên Dã sơn hồng nê, có dạng tảng chắc nịch với màu đỏ tối nhạt, nung xong xuất hiện màu đỏ, đỏ tối.
3, Giáng ba nê: được phát hiện tại nơi công trường hạ độ dốc giữa núi Thanh Long và núi Hoàng Long khi làm đường Đào đô (thủ đô của đồ gốm), cho nên được đặt tên là giáng ba nê.
4, Đại hồng bào: ở trong khoáng có thành phần là oxit sắt, trong quá trình luyện nê đã cho thêm vào bột Fe thiên nhiên để nâng được thêm màu đỏ, khi qua nung lò sẽ thành màu hồng sáng, với  chất nê mịn màng và mật độ cao cùng kết tinh cao, trà khi pha ra êm dịu và dễ uống, ấm nếu càng dùng lâu màu sẽ càng đậm tươi đỏ, rất ưa nhìn.
5, Hồng nê bình thường: có sự phân biệt giữa loại nê già và loại nê non, giữa loại đại hồng nê và loại tiểu hồng nê, dạng tảng chắc nịch có màu vàng nhạt hoặc vàng xanh, sau nung trở thành màu đỏ vàng, khi nung ở nhiệt độ cao ra màu đỏ tối.

C : Tử nê:

1,  Thanh thủy nê: thường thấy ở dạng cục chắc nịch với màu tím nâu, có xuất hiện mảnh vụn vân mẫu (mica), ở trên chất khoáng sẽ thấy có hạt hoặc vằn màu xanh lá cây nhạt, nung xong thành màu tím đỏ sẫm, khi nung ở nhiệt độ cao sẽ tạo ra màu tím đen hoặc xanh sẫm.
2, Đế tào thanh: bời thường giấu mình trong đáy của tầng đất Tử nê, nên có phân chia thành nê già và nê non, các chất khoáng thường hay ở dạng miếng, chắc nịch có màu tím nâu, lấm tấm có những hạt màu xanh lục (gọi là ”mắt gà” hay ”mắt mèo”), sau khi nung trở thành màu tím đỏ.

3, Thiên thanh nê: là danh xưng cực phẩm đối với nê, ngày xưa không thấy nhiều, có thể đã tuyệt tích lâu rồi.
4, Tử nê bình thường: là chất quặng tử nê, có thêm một chút MnO2 hay oxi mangan luyện chế thành, còn được gọi là ghép tía.

D.Đoạn nê:

Cổ xưng là đoàn nê, có người nói đất xuất xứ ở núi Đoàn Sơn nằm giữa núi Hoàng Long và Thanh Long, nên gọi là đoàn nê, có người lại nói rằng loại khoáng đoàn nê này sau khi nung lên đa phần thể hiện ra màu gấm vóc vàng, nên được gọi là đoạn nê (đoạn – vóc).
Đoạn nê là khoáng cộng sinh, được cộng sinh giữa 2 loại lục nê và tử nê hoặc giữa lục nê và hồng nê, khi nung xong trở thành màu vàng vỏ quả lê, màu đỏ nâu bạc, màu vàng nâu, hoặc mầu tím nâu, những chiếc ấm cổ trong lịch sử có màu đồng cổ hoặc vàng nâu hay màu hoàng kim lạnh… thì đều là đoạn nê.