Ấm Tử Sa thì được xem như là 1 quốc bảo ở Trung Quốc

Huyền thoại về loại đất Tử Sa

Không có một loại tài liệu nào giúp khẳng định những chiếc ấm từ Tử Sa ra đời đầu tiên khi nào. Song một điều chắc chắn nó đã xuất hiện và có từ rất lâu, nó song hành cùng đời sống với trà. Ấm để uống trà thì ra đời từ đời Minh, vậy nên ấm Tử Sa thì không thể nào có trước được giai đoạn ấy. Tuy nhiên thì từ đời Đường – Tống, thì trà nghệ đã  được thịnh hành và khiến trà nhân thời nay dùng oản (hay bát) và trản (hay bát nông) dùng để thưởng trà, hay đấu trà.

Ở huyện Vô Tích, Hàng Châu, Trung Quốc thì có một truyền thuyết vẫn còn lưu truyền và đến ngày nay: Phạm Lãi, một người tình nàng Tây Thi chính là người mà đã chế tạo được ra loại trà cụ Tử Sa thời đầu tiên vào hơn 2000 năm trước. Cùng với các công lao dạy người dân làm trà cụ, hay nuôi cá, hay nuôi ngọc trai, hay canh tác nông nghiệp. Vậy nên ông được người dân ở Vô Tích tôn ông là “Thần tài – Chu công”, họ thờ cúng ông đều đặn vào ngày 2 hay 16 lịch âm lịch hàng tháng.

Tổng quan về những loại Đất Tử Sa

Một truyền thuyết khác thì nhằm tôn vinh được ấm Tử Sa lại kể rằng một nhà sư kỳ lạ lúc đi ngang thôn tên Nghi Hưng thì đã rao lớn rằng “Ai mua phú quý đi?”. Chẳng ai lại quan tâm đến cái lời rao ấy nhưng ngoại trừ có một ông già nhìn bần hàn. Và sau nhà sư dẫn ông lên tới vùng núi Tinh Sơn, rồi đá chân xuống đất và biến mất. Ông lão đó bèn đào xuống để tìm “phú quý” rồi nhờ đó thì ông gặp một lớp đất ngũ sắc rất đặc biệt gọi là Tử Sa.

Dã sử viết về chùa Kim Sa thuộc Nghi Hưng lại khẳng định rằng là chính hòa thượng mà trụ trì chùa lúc thời Minh tên là Ngô Nghĩa Sơn mới chính người đầu tiên mà chế tạo được ra độc ẩm rất quý hiếm nặn từ đất Tử Sa ngày nay để dùng.

Cung Xuân – là người nâng việc mà chế tác chiếc ấm Tử Sa đến nghệ thuật

Bên cạnh nhiều huyền thoại, thì truyền thuyết Tử Sa, hay không thể nào không kể tới người nghệ nhân mà đã có công sức nâng được việc chế tạo ấm Tử Sa đến mức nghệ thuật. Đó là việc lưu danh tới sử sách là Cung Xuân. Ông là người mà đã sáng tạo ra cách dùng muỗng để đong trà để làm cốt và lấy tử sa để đắp lên nặn ra những chiếc ấm trà mẫu đẹp, nó khởi thảo cho những trang đầu của lịch sử loại ấm tử sa từ Nghi Hưng. Những chiếc ấm mà do Cung Xuân là người chế tạo ra thì người đời thường ca tụng do cái “thần” của các ấm, vì ông đã khéo léo dụng được những nét mờ ảo chất tử sa để tạo cảm giác được cho người thưởng thức thấy ấm Cung Xuân cũng  như một vật cổ khí linh thiêng.

Ảnh chiếc ấm Tử Sa mà do Cung Xuân chế tạo

Khi mà nhà Minh sụp đổ ở giữa thế kỷ 17,thì  rất nhiều trung thần  cũng rời bỏ Trung Nguyên và chạy xuống mấy nước khu vực Đông Nam Á. Theo chân họ, thì ấm Tử Sa do Cung Xuân chế tác cũng từ đó vượt biển rồi xuống phía nam.

Sau Cung Xuân,thì những đời sau lại có Thời Đại Bân người đã “lãng mạn hóa” các loại sản phẩm mà tưởng như vô tri  hay vô giác này. Cùng với Cung Xuân,  thì Thời Đại Bân được những người đời tôn đến hàng danh gia người chế tác Tử Sa. Tiếp theo đó họ còn có các đại gia khácnhư : Đồng Hàn, hay Triệu Lương, hay Viên Tích v.v… cũng đã đưa được nghệ thuật ấm trà tử sa Nghi Hưng đến mức vang danh Trung Quốc rồi đạt đến thời kỳ mà cực thịnh ở trong suốt những năm thế kỷ 17 hay 18. Cho tới ngày nay, thì trà cụ tử sa ấy vẫn được xem như là loại trà cụ với danh tiếng của nó làm mê hoặc cho những trà nhân.

Bộ ấm đại đê bích do Cố Cảnh Châu chế tác