Chế tác và nung những tác phẩm chu nê dung tích lớn

Bài viết này được đăng ở trên tạp chí “Công nghệ cùng thực tiễn”, do tác giả có tên: Yang Shangkun, và đượcTrần Thùy An lược đi cùng dịch lại.

Tử sa Nghi Hưng ra đời từ thời Tống, rầm rộ vào thời nhà  Minh, nhà Thanh, và phát triển mạnh mẽ cùng với sự hưng thịnh nền gốm sứ. Về mặt cơ bản, thù nguyên liệu làm đất tử sa ở Nghi Hưng phân thành ba loại: đất tử nê, đất đoàn nê (hay còn gọi là bổn sơn lục nê) cùng với hồng nê.Trong hồng nê sẽ có loại đất tinh phẩm, nó có hàm lượng sắt ở trong cao hơn so với các loại tử sa khác. Đó là chu nê. Chu nê, hay có người còn gọi “thạch hoàng”, và cũng có lúc người ta gọi nó là “hồng nê non”. Nếu muốn lấy chu nê để làm ấm, thì bước đầu tiên ta phải hòa tan hồng nê vào trong nước, sau đó để lắng, rôid dùng mắt sàng từ 140- 160 mục và để sàng chọn ra.

Mặc dù chu nê nằm trong hồng nê, tuy nhiên giữa chúng sẽ có nhiều các điểm khác nhau như:

1-Tỷ lệ co ngót giữa chúng khác nhau. Tỷ lệ co ngót hồng nê rơi vào khoảng 14%, của chu nê rơi vào khoảng là 18-30%.

2-Nhiệt độ nung giữa chúng khác nhau. Nhiệt độ nung hồng nê là khoảng 1100 độ C, của chu nê là khoảng 1050-1080 độ C.

3-Màu sắc giữa chúng khác nhau. Hồng nê thì là hồng kèm theo với chút cam, trong khi chu nê là đỏ kèm với chút cam.

4-Hồng nê thì có thể để làm ấm to với nhỏ dễ dàng, khi chu nê vì có tỷ lệ để co ngót lớn, và tính đất non, nên nó dễ bị biến dạng khi nung, và ta thường dùng làm ấm nhỏ.

Khi chế tác với nung nóng ấm chu nê cỡ lớn, ta thường gặp nhiều vấn đề:  như nó dễ bị nứt ra khi ta chế tác, hay khi làm ấm miệng thì dễ rơi đất ra, cũng như khi xử lý các chỗ nhỏ đòi hỏi kỹ năng cao cùng sự kiên trì; hoặc như việc ta phải nắm vững được vị trí ở trong lò, hay nhiệt độ lò, hay không khí lò, hay thời gian ra lò…Những điều này sẽ đòi hỏi đến người làm ấm là phải nắm được vững các cách làm ra ấm chu nê qua những ấm nhỏ, và dần tích lũy được kinh nghiệm từ quá trình chuyển từ ấm nhỏ sang ấm lớn.

Đất chu nê thuần thì khó độc lập làm ra ấm to, do đó những nghệ nhân mà yêu thích làm ấm từ đất chu nê thì không ngừng tìm tòi và họ đã tìm ra một điểm đột phá qua cách tiến hành cách điều phối đất. Các cách điều phối đất từ chu nê ví dụ điển hình là:

1-Cho một lượng nhất định thạch hoàng vào bên trong chu nê

2-Kết hợp một mức hợp lý các loại chu nê trên cùng địa điểm, sau đó cho thạch hoàng vào

3-Kết hợp một mức hợp lý các loại chu nê mà không cùng địa điểm, sau đó thêm thạch hoàng. Ví dụ như: trộn cả chu nê ở Hoàng Long Sơn cùng chu nê Triệu Trang.

4-Trộn lượng đất không là chu nê vừa đủ vào bên trong chu nê. Ví dụ như: trộn đoàn nê vào trong chu nê.

5-Kết hợp đất sống, và chín của 1 loại chu nê, sau đó cho thêm thạch hoàng thích hợp. Ví dụnhư: dùng nhiệt thấp (khoảng 700-800 độ) rồi nung phần chu nê, rồi nghiền ra số mục thích hợp, rồi trộn với chu nê gốc.

Tôi (là tác giả bài viết) cũng xin giải thích, là tại sao mỗi một cách phối đất thì đều “cho thêm một lượng thạch hoàng nhất định thích hợp”. Mục đích việc này là tăng cường kết dính với đảm bảo màu sắc đất sau khi nung (và đây cũng là bước không được bỏ qua trong điều phối đất từ chu nê).